ERGENİN AİLE İÇİ İLİŞKİ VE SORUNLARI
Ergenin
davranışlarına rehberlik edecek değerleri kazanması ve sosyal yönden
sorumluluklarını öğrenmesi konusunda yardıma gereksinimi vardır. Bu
gereksinimi karşılayan ve ergenin yaşamında etkili olan toplumsal kurum,
ailedir.
Ergen
yaşadığı toplumda, kendi görev ve statüsü hakkında açık seçik bir fikre
sahip değildir. Kendisine yetişkin görev ve sorumlulukların verilmemesi
ergeni mutsuz kılar.
Aile
yuvasında gördüklerinin olgunlaşmakta olan ergenin kişilik yapısında
biçimlendirmede çok büyük, çok derin etkisi vardır. Aile yuvasının
havası ve ortamı, aile bireyleri arasındaki ilişkiden doğar. Ama baba
ile çocuk arasındaki belli başlı ilişkiler, güçlünün tutumuyla gücün
yani otoritelerin türünü ve bunların ergen üzerindeki etkisi ile gencin
bunu algılayışını belirler.
Ergenlik
döneminde anne baba kontrolüne karşı gelişe tepkiye koşut olarak
otorite desteğine olan gereksinim, duygusal gerginliğe neden olur .
Ergene
karşı yetişkinin baskı ve yasaklara dayanan disiplin anlayışı,olumlu ve
yapıcı olması gereken bu evreyi çatışmalarla dolu olumsuz bir döneme
dönüştürebilir.
İkna
ederek denetlemeyi seçen ana -babanın çocuğu, onların duygu, düşünce,
değer ve beklentileri hakkında sebepleri ve sonuçları ile birlikte bilgi
sahibidir. Anlaşılır ve tutarlı tepkilerin birikimi, hangi davranışın
sonuçlarının ne olacağını belirlemiştir.
Dolayısıyla
genç, hem davranış seçimlerinde kendini özgün görebilir, hem de
seçimleri hakkında kısıtlanacağından çekinmeden ana-babasına
danışabilecek bir durumdadır.
Zor
yoluyla veya sevgi esirgeyerek denetlemek, gençleri ana-babaların
isteklerine uygun davranışlara yöneltmek için kısa vadede geçerli gibi
görünebilir. Anne ve babanın ergene güven vermesi ve aralarındaki
diyalogu en iyi biçimde sürdürmesi gerekir.
Ergenlerin
bu dönemde ailelerine olan bağımlılıkları azalır. Hiçbir şey beğenmez,
sürekli şikayet edecek bir şeyler bulurlar. Eve istediği zaman girip
çıkmak ister. Ailesinin en ufak bir eleştirisine büyük tepkiler verir.
Kendine yöneltilen eleştirileri kabul etmez, sürekli eleştirmeyi sever.
Boş vermişlik içindedir. Anne babasının beğenileriyle alay eder. Anne
babasının düşüncelerini eskimiş bulur. Onlardan öğrenecek hiçbir şeyi
kalmamış sanır. Bu dönemde aileye büyük bir görev düşer. Aile bu
d
avranışların bir süre sonra geçeceğini bilmeli ve sabırlı
davranmalıdır. Aileyle fikir bazında çatışma , isyankar tutum bu dönemde
artar.
AİLELERİN ŞİKAYETLERİ
- Hırçınlaştı.
Ders çalışmıyor. Sorumluluk duygusu yok. Canım sıkılıyor diyor. En
küçük isteklerini sert bir dille bildiriyor. Kardeşlerini kızdırmaktan
zevk alıyor.
- Okuduğunu
anlamıyor gibi. Durgunlaştı,dalgınlaştı. Çabuk karamsarlığa düşüyor.
Ara sıra hiç yoktan huysuzlaşıyor. Sert karşılıklar veriyor.
- İleri
derecede alıngan. Derslerinde gene başarılı ama oyuna,eğlenceye çok
düştü. Olur olmaz her şeye ağlıyor. Evde huzursuz dışarıda sıkılgan.
- Her
istediğini yaptırmak istiyor. Aşırı süsleniyor. Siz bana karışmazsınız
diyor. Babasından çekindiği için dolambaçlı yollara sapıyor.
- Derslerinde
başarılı. Hiç sorun çıkartmayan bir çocuk. İki kez okula gitmemiş.
Arkadaşlarıyla gezmiş. Sorunca yalan söyledi. Bu davranışı bizi çok
şaşırttı.
- Çok
harçlık istiyor. Çok geziyor,eve girmek istemiyor. Spora çok düştü.
Derslerine boş veriyor. Banyoya sokamıyoruz. Ellerini bile
yıkatamıyoruz. Saçını kestiremiyoruz
- Son
derece asi ve hırçın olmaya başladı. Başına buyruk olmak istiyor.
Dayak,kötü söz,tatlı söz hiçbiri sonuç vermiyor. Bir psikologla mı
görüşmeliyim?
GENÇLERİN ŞİKAYETLERİ
- Büyüklerin anlayışsızlığı ve baskısı,onur kırıcı davranışlar
- Arkadaş edinmede güçlük
- Kız-erkek arkadaşlığının olmaması,
- Kız erkek arkadaşlığının aile ve çevre tarafından anlaşılmaması ve karşı çıkılması
- Boş zamanlarını etkin bir biçimde değerlendirecekleri yerlerin,olanakların olmaması
- Evde ve okulda dayağın bir eğitim aracı olarak kullanılması
- Cinsel sorunlarını aile üyeleriyle konuşamamak
- Çocuk yerine konmak,ana-babaya karşılık verememek
- Ana-babanın arkadaş seçimlerine karışmaları
- Yeni tanıştıkları insanlarla rahat konuşamamak
- İzinsiz dışarı çıkamamak
- Kendine güven duymamak,sık sık yaptığı hatalardan dolayı utanmak
- Ölüm korkusu,dini konulara aşırı eğilim,neyin doğru neyin yanlış olduğunun araştırılması
- Dikkati toplayamamak,Ders çalışırken zamanını iyi değerlendirememek
- Ders çalışmasını engelleyecek bir çok yan uğraşların olması
Arkadaşlarıyla ilişkisi:
- Ergen için arkadaşları çok önemlidir.
- Arkadaşlarının kendisi için ne düşündüğü çok önemlidir.
- Bu dönemde ergenler kendi aralarında arkadaş grupları oluştururlar.
- Bu grupların kendi aralarında yazısız kuralları vardır. Kurallarına uyan kişileri gruplarına alırlar.
- Her ergen bir arkadaş grubunda olmak ister.
- Erkeklerin kurdukları gruplar daha kalabalıktır, ilişkiler yüzeyseldir.
- Kızlardan oluşan gruplar daha küçüktür, ilişkiler ise daha sıkıdır.
- Ailesi içinde geçimsizlik ve dengesizlik olan ergenlerde, bir baskı hakim ise masum arkadaş grupları yerine çeteye yönelir.
Kız-erkek ilişkisi:
- Ergenliğin ortalarına doğru, karşı cinse olan ilgi artar.
- Ergen, karşı cinsin ilgisini çekebilmek için giyim kuşamına dikkat eder.
- Ergenlik dönemiyle ilgili duygular:
- Kızlar, erkeklerden daha erken duygusal olgunluğa ulaşır ve duygularını kontrol edebilirler.
- Ergenin duygularında bir yoğunlaşma görülür, bunu ergen dışarı vurma ihtiyacı güder.
- Ergen yaşadığı olumsuz duyguları bağırarak, ağlayarak, el - kol hareketleri yaparak belli eder.
- Ergenin yaşadıkları olumlu duygularsa ergen şiir yazar, öykü yazar ya da hatıra tutar.
- Ergen duygularını daha çok arkadaşlarıyla paylaşmaktan hoşlanır.
- Aşık
olmak bu dönemde baskın bir duygudur. Bazen bunu karşı cinse belli
edebilir, bazen de duygularını saklamayı tercih edebilir.
- Bu dönemde aşırı şekilde hayal kurma görülür.
- Ergende yalnız kalma isteği vardır.
- Ergen, sosyal ilişkilerden korkar.
- Sevgi, ergenin ihtiyacı olan bir duygudur.
Soyut işlemler:
- Genelleme, tümdengelim - tümden varım zihinsel işlemleri rahatlıkla yapabilir.
- Bir sorunun çözümünde bir çok faktörü görebilir ve ele alabilir.
- Mecazi söyleyişi anlayabilir.
- Miza ve espri anlayışı da gelişmiştir.
- Mantık oyunlarını sever ve onlarla uğraşır.
- Tartışmalara katılmayı sever.
- İnsanlık, hürriyet, adalet ve din gibi soyut kavramları anlamaya başlarlar ve düşünebilirler.
- Kişiye, yere ve zamana göre değişen görece kavramlar da bu dönemde edinilir.
- Kuralların değişebileceğini kavramaya başlar.
- Ergen kendi kendini çok eleştirir, kendini çok eleştirdiği için de herkes tarafından eleştirildiğini sanır.
- Sanki herkesin dikkati onun üzerindedir, herkes onun dış görünüşüne çok önem vermektedir.
- Ergenin
ben merkezci düşünce biçiminin diğer bir özelliği de kendi
düşüncesinin, kendi inançlarının en doğru en orijinal olduğunu
sanmasıdır.
Ergen
bir çelişkiler dünyasında yaşamaktadır. Bir yandan çevresindekilerin
kendisine ilişkin düşüncelerine
çok önem verirken, bir yandan da
kendisini herkesten daha akıllı sanmaktadır.
Ergenler
kendilerini olduğu gibi yargılamadan kabul eden, sevgi, saygı gösteren,
güven ve destek veren özdeşim modelleri ile karşılaşma şansına sahip
olurlarsa, sağlıklı bir kimlik geliştirebilirler.
Ergenlik dönemi, kısaca bireyin çevresiyle ve kendisiyle çatışma halinde olduğu bir dönemdir.
Aileye Düşen Görevler
Ergen
her şeyden önce anlaşılma ve değer görme duygusunu yaşamalıdır. Bu
nedenle ebeveynin bu duyguları yaşatma adına söz ve davranışları
konusunda hassas olması gerekir. Aksi takdirde ergen bu duygularını
tatmin adına farklı çevrelere ihtiyaç duyacaktır.
Ergenle fikir alışverişleri yapılmalı; ergen, aile konuları dışında tutulmamalıdır.
Çeşitli sorun ve konularda ergen objektif bir biçimde saygıyla dinlenmeli ve ortak paydalar bulunmaya çalışılmalıdır.
Nasihatler genellikle işe yaramaz, sadece ergenin o an ebeveyni dinlemesini sağlar, uzun vadede çözüm değildir.
Ergenin
arkadaşları eleştirilmemeli, ebeveyn bu konuda ergenin arkadaşlarını
tanıma yoluna gitmeli ve bunu çocuğuna hissettirmelidir.
Akabinde şayet hoş olmayan bir durum varsa bu, ergenle paylaşılabilir.
Fakat tanımadan eleştirmek ergenin ebeveynini haksız bulmasından başka
bir işe y
aramaz.
Sevgi eksik edilmemelidir.
Evdeki genel ortamın gergin olmamasına dikkat edilmelidir.
Ergenlik dönemi çatışmalı ve gergin geçiyorsa bir uzmandan destek alınmalıdır.